Нас зразумеюць праз стагоддзе

Што трэба ведаць тым, хто марыць пра прафесію архітэктара?

Міжнародную прэмію імя Лазара Хідэкеля ўпершыню ўручылі маладым архітэктарам у Беларусі.

Першы ў свеце супрэматычны архітэктар, вучоны і педагог-наватар, адзін з заснавальнікаў знакамітага УНОВІСа і аўтар першага экалагічнага архітэктурнага маніфеста XX стагоддзя, дэкан архітэктурнага факультэта, прафесар Ленінградскага інжынерна-будаўнічага інстытута Лазар Хідэкель родам з Віцебска. Тут у 14 гадоў ён прыйшоў запісвацца ў народнае мастацкае вучылішча, і ў парадку выключэння яго прынялі. Праз два гады таленавіты вучань Марка Шагала і Казіміра Малевіча ўзначаліў у вучылішчы архітэктурныя майстэрні.

З работ перыяду УНОВІСа перад намі паўстаюць касмічныя станцыі зямлян, пазней Лазар Хідэкель звярнуўся да праектавання футурыстычных экагарадоў — нездарма цяпер, калі тэма экалогіі стала бясспрэчным прыярытэтам ва ўрбаністыцы, яго называюць першым зялёным архітэктарам. У сваёй творчасці віцяблянін неверагодна апярэдзіў час і добра гэта ўсведамляў, кінуўшы аднойчы крылатае: “Нас зразумеюць праз стагоддзе”. Выказванне аказалася не толькі трапным, але і прароцкім.

У 2013 годзе Таварыства Лазара Хідэкеля заснавала спецыяльную прэмію для сучасных аўтараў за інавацыйныя і экалагічныя рашэнні ў праектах і штогод прысу­джае яе маладым архітэктарам. Уручэнне прэміі ў Мінску ініцыіравана цэнтрам беларуска-яўрэйскай культурнай спадчыны і арганізавана пры падтрымцы Таварыства Лазара Хідэкеля, кампаніі А1, Пасольства ЗША ў Беларусі, Беларускага саюза архітэктараў, Міжнароднага саюза архітэктараў (UIA) і Міжнароднай асацыяцыі саюзаў архітэктараў (IAUA).

Паводле меркавання ганаровага члена Таварыст­ва Лазара Хідэкеля, распрацоўшчыка генеральнага плана перабудовы World Trade Center у Нью-Ёрку, аўтара праектаў яўрэйскага музея ў Берліне, Капенгагене і Сан-Францыска Даніэля Лібескінда, геніяльны віцебскі супрэматыст не мае патрэбы ў прадстаўленні. І асабліва важная яго цікавасць да гарадоў будучыні, якія дэманструюць сацыяльную адказнасць архітэктараў перад людзьмі, даюць ім новыя дзіўныя спосабы для жыцця.

“Уяўленне Хідэкеля  не мае межаў, і я думаю, што гэта робіць яго натхняльным прыкладам для студэнтаў-архітэктараў і тых, хто, магчыма, дзякуючы яму, яшчэ будзе архітэктарам”, — падкрэсліў Даніэль Лібескінд.

Лаўрэатамі сталі трое пераможцаў конкурсаў, што праводзіліся ў рамках фестывалю “Архітэктурная восень — 2019”: Мінскага міжнароднага біенале маладых архітэктараў “Леанарда” і Рэспубліканскага конкурсу дып­ломных праектаў выпускнікоў вышэйшых і сярэдніх спецыяльных архітэктурных школ. Прэміяй адзначаны калектыў студыі WXCA з Варшавы — за праект польс­кага павільёна для сусветнай выставы “ЭКСПА-2020” у Дубаі, Сяргей Быкаў з Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта — за праект тэхнічнага цэнтра аўтамотаспорту ў Раўбічах і Аляксандра Арасланава з Віцебскага дзяржаўнага тэхнічнага каледжа — за канцэпцыю стварэння архітэктурна-археалагічнага комплексу на плошчы 1000-годдзя ў Віцебску.

— Тэму дыпломнага праекта мне прапанавала яго кіраўнік выкладчык каледжа Наталля Харытонава, — расказала Аляксандра. — Віцебск — горад з тысячагадовай гісторыяй, які ў сацыяльных катаклізмах XX стагоддзя страціў значную частку архітэктурна-археалагічнай спадчыны. Вынік увасаблення радыкальных горада­будаўнічых канцэпцый, масавага зносу і новага будаўніцтва ў гістарычным цэнтры — практычна поўная, беззваротная страта верхняга і ў значнай ступені ніжняга замкаў. Плошча 1000-годдзя — частка гістарычнага цэнтра, якая мае статус помніка горадабудаўніцтва рэспубліканскага значэння, знаходзіцца ў зоне аховы гісторыка-культурнай спадчыны. Гэтая адзіная незабудаваная (за выключэннем Благавешчанскай царквы XII стагоддзя) тэрыторыя ніжняга замка мае шматвяковы археалагічны культурны пласт і ў сувязі з гэтым значны рэгенерацыйны патэнцыял. Яна ўяўляецца мне апошняй магчымасцю аднаўлення старажытнай сярэднявечнай планіроўкі, што адлюстравана ў канцэпцыі праекта. Мы прапанавалі стварыць архітэктурна-археалагічны комплекс з шырокім спектрам функцый, уключаючы архітэктурна-археалагічны парк, музеі архітэктуры і археалогіі, музей фатаграфіі, гасцініцу, горад рамеснікаў, Дом архітэктара. Па сутнасці, можа атрымацца старажытны горад у сучасным Віцебску.

Каб асабіста ўзнагародзіць маладых архітэктараў і праанансаваць праграму ўрачыстасцей, прысвечаных 100-годдзю УНОВІСа ў Беларусі, у мінулую суботу ў Мінск прыехала сям’я Лазара Хідэкеля — сын Марк разам з жонкай Рэгінай і сынам Раманам.

— Мы найперш адзначаем менавіта інавацыйны і экалагічны падыход у работах, — пракаменціраваў Марк Хідэкель, архітэктар і дызайнер, старшыня Таварыства Лазара Хідэкеля і журы прэміі. — Тэма экалогіі ў жыццёвай прасторы людзей запатрабавана з тых часоў, як паўстала чалавецтва, але ўпершыню сфармуляваў яе менавіта мой бацька — у маніфесце “Аэра” ў 1920 го­дзе. Там было сказана, што задача архітэктара — абараніць чалавека ад стыхійных бедстваў і захаваць зямлю некранутай, каб перадаць яе наступным пакаленням. Зараз мы бачым, што ўсё больш моладзі таксама стала звяртацца да гэтай тэмы, таму ў нас узнікла ідэя заахвочваць тых, хто гля­дзіць у будучыню вачыма супрэматыста. Напярэдадні 100-годдзя УНОВІСа наша ўвага была накіравана на Беларусь, і цалкам лагічна, што прэмія прыйшла на тую зямлю, якая і нарадзіла ўсе гэтыя ідэі. З супрэматызму вырасла не толькі сучасная архітэктура, але і канцэптуальнае мастацтва, урбаністыка і экалагічнае мысленне. Я вельмі рады, што імя майго бацькі і настаўніка вярнулася на радзіму.

На наступны дзень сям’я Хідэкель наведала радзіму архітэктара. Сустрэча ў музеі гісторыі Віцебскага народнага мастацкага вучылішча з прадстаўнікамі ўлады, бізнесу, грамадскіх арганізацый дала пачатак серыі мерапрыемстваў у гонар 100-годдзя УНОВІСа, ініцыятарамі якіх з’яўляюцца Цэнтр беларуска-яўрэйскай культурнай спадчыны і музей гісторыі ВНМВ пры падтрымцы кампаніі А1.

Як паведаміў дырэктар Віцебскага цэнтра сучаснага мастацтва Андрэй Духоўнікаў, маштабная праграма стартуе выставай юных мастакоў з Беларусі, Іспаніі, Польшчы і ЗША, ад Віцебска на ёй прадстаўлена амаль 20 авангардных работ. На цяперашні момант экспазіцыя з поспехам праходзіць у іспанскай Марбельі, затым яе змогуць убачыць у ЗША, Польшчы і ў студзені выстава адкрыецца ў Беларусі. У лютым адбудуцца міжнародная канферэнцыя ў Віцебску і першая ў Беларусі (па задуме арганізатараў — найбуйнейшая) персанальная выстава работ Лазара Хідэкеля. Таксама запланаваны выставы Давіда Якерсона, студэнцкага плаката. Шэраг творчых праектаў, у тым ліку з міжнародным удзелам, будзе рэалізаваны на працягу года.

Па словах доктара мастацтвазнаўства Рэгіны Хідэкель, важным складнікам сусветнай вядомасці мастака з’яўляецца стаўленне да яго мастацтва на радзіме. Калі карані падсілкоўваюцца з родных мясцін, гэта заўсёды дае добры плён. Імпульс прызнання, разумення, павагі да творцаў УНОВІСа, які ідзе сёння з Беларусі, можа вельмі моцна паўплываць на тое, каб роля аб’яднання стала ў разы больш вядомая ў глабальным маштабе.

— Веру ў тое, што вобраз Хідэкеля — чалавека, які не баяўся марыць і будаваць будучыню, паслужыць натхненнем для ўсіх нас і стане яшчэ адным брэндам нашай краіны, — заўважыла заснавальнік Цэнтра беларуска-яўрэйскай спадчыны Мая Кацнельсон.

Для кампаніі A1 гэта магчымасць падкрэсліць важнасць дасягненняў азначанага перыяду для нацыянальнай культуры.

“Удзельнікі творчага аб’яднання УНОВІС прапанавалі многія інавацыйныя і перадавыя ідэі задоўга да таго, як нешта падобнае было створана ў іншых краінах, — паведаміў кіраўнік групы па карпаратыўнай сацыяльнай адказнасці кампаніі A1 Віктар Пазднякоў. — Таму нам здаецца асабліва важным вяртаць гэтую мастацкую і інтэлектуальную спадчыну ў Беларусь, а таксама нагадваць пра тое, што звязвае нашу краіну з агульнасусветным культурным кантэкстам. Мы вельмі рады, што гэты маштабны праект пачынаецца з візіту ў Віцебск нашчадкаў Лазара Хідэкеля.

Дарэчы

На архітэктурна-будаўнічым аддзяленні Віцебскага дзяржаўнага тэхнічнага каледжа праходзяць падрыхтоўку амаль 400 навучэнцаў (16 груп). Навучанне вядзецца па спецыяльнасцях “Прамысловае і грамадзянскае будаўніцтва” (па напрамках), “Будаўніцтва дарог і транспартных аб’ектаў”, “Вытворчасць будаўнічых вырабаў і канструкцый”, “Архітэктура” (са спецыялізацыяй “Архітэктура жылых і грамадскіх будынкаў). Будучыя тэхнікі-архітэктары атрымліваюць адукацыю на аснове агульнай базавай адукацыі на ўмовах аплаты.

Перамога Аляксандры Арасланавай у Рэспубліканскім конкурсе дыпломных праектаў выпускнікоў вышэйшых і сярэдніх спецыяльных архітэктурных школ — не выключны выпадак для каледжа, хутчэй гэта паказчык якасці прафесійнай адукацыі і працяг традыцыі. Праўстаўнікі ВДТК пастаянна становяцца пераможцамі і прызёрамі конкурсу: напрыклад, летась вучні Наталлі Харытонавай вярнуліся ў Віцебск з дыпломамі І і ІІ ступені ў намінацыі “Горадабудаванне”, дыпломам ІІ ступені ў намінацыі “Архітэктура”, у 2016 і 2017 годзе з дыпломамі І ступені ў намінацыі “Горадабудаванне” — і так штогод. Прычым азначаны конкурс не адзіны, у якім навучэнцы каледжа паспяхова ўдзельнічаюць і перамагаюць: у скарбонцы маладых архітэктараў дзясяткі важкіх узнагарод — ад аглядаў, конкурсаў, выстаў інавацыйнай і тэхнічнай творчасці рознага ўзроўню да конкурсу “100 ідэй для Беларусі”.  

— Для архітэктара вельмі важныя рознабаковыя веды і жаданне іх атрымліваць, развіты эстэтычны густ, адказнасць і матывацыя да росту, — лічыць Наталля Харытонава. — Наша спецыяльнасць даволі складаная, яна адначасова творчая і тэхнічная, таму што ў рабоце над праектамі мы строга кіруемся ўсімі дзеючымі ў Беларусі нормамі. Перадумовы кожнай перамогі — вялікая праца педагога і навучэнца, распрацоўка і пастаяннае ўдасканаленне адукацыйных методык. Падбор кіраўнікамі тэм дыпломных праектаў ажыццяўляецца дыферэнцыравана з улікам індывідуальных здольнасцей навучэнцаў.

— Віцебская архітэктурная школа прызнана ва ўсім свеце яшчэ з часоў УНОВІСа. Як яе прадстаўнікі мы не можам знізіць зададзены папярэднікамі ўзровень: толькі павышаць, рухацца далей згодна з патрабаваннямі часу, — перакананы дырэктар каледжа Александр Ласякін. — Найпершы клопат — матэрыяльна-тэхнічная база (а яна ў нас у ліку лепшых у краіне і пастаянна развіваецца), а таксама моцныя кадры — дасведчаныя і творчыя педагогі, якія захоплены сваёй справай, рады падзяліцца ведамі з моладдзю, паказаць, падказаць, раскрыць патэнцыял кожнага навучэнца, дапамагчы яму адбыцца як асобе, грамадзяніну, прафесіяналу. Нашы выпускнікі працуюць практычна на ўсіх прад­прыемствах, ва ўстановах, арганізацыях рэгіёна, якія маюць дачыненне да архітэктуры (і за межамі Віцебшчыны таксама), працягваюць вучобу ва ўніверсітэтах. Зараз мы выйшлі з прапановай вярнуць практыку, калі лепшыя навучэнцы платнай групы мелі магчымасць перайсці на бюджэт (гэта і заахвочванне, і сур’ёзны стымул), робім крокі па ўзгадненні праграм у напрамку скарачэння тэрміну навучання па профілі на вышэйшай ступені адукацыі. У нашай камандзе — выкладчыкі і майстры вытворчага навучання не толькі з адпаведнай прафесійнай адукацыяй, але і вопытам работы на вытворчасці, у рэальным сектары эканомікі. Што да маладога папаўнення, то ў калектыў прыходзяць лепшыя выпускнікі ўніверсітэтаў вобласці і краіны. Спалучэнне таленту, маладосці і вопыту дае свой заканамерны вынік.

Таццяна БОНДАРАВА.
Фота аўтара.